03 Kasım 1839
GÜLHANE HATT-I HÜMAYUNU’NUN İLANI
Osmanlı’nın gerileme süreci ile birlikte Avrupa’da da iç karışıklıklar yaşanmaktaydı. Avrupa’da farklı fikir akımları gelişmeye başladı. Fransa’da başlayan ayaklanmalar sonrasında 1789 yılında bir ihtilal gerçekleşmiştir. Böylece tüm Avrupa ile birlikte dünyayı tesiri altına alan ulus devlet akımı hızla yayılmaya başladı. Milliyetçilik akımına kapılan ülkeler tek tek bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bundan dolayı bir yanda Mısır meselesi, diğer taraftan gayrimüslimlerin ayaklanmalarına tedbir almak ve Avrupa’nın iç işlerine müdahalelerini önlemek maksadıyla Osmanlı birtakım yenilikler yapmaya hazırlanıyordu.
Bu gelişmeler Babıali bürokratlarını devletin geleceğini güvenceye almak adına köklü çözümler bulmaya sevk etti. Siyasi-idari sistemin yeniden düzenlenmesini ve gayrimüslim Osmanlı tebasına bazı hukuki haklar öngören bu hamle Avrupa devletlerinin Mısır sorununa yaklaşımını etkiledi. Öylece hazırlanan Tanzimat Fermanı’nın satır arasında padişahın siyaset salahiyetinden vazgeçtiği yazmaktadır. Bu madde rejim değişikliği demekti. Bu bağlamda daha kapsamlı bir reform programının yürürlüğe konması amacıyla başlatılan çalışmalarla Tanzimat Fermanı ve kısa süre sonra da Islahat Fermanı (1956) ilan edildi.
II. Mahmut’un ömrü vefa etmediği için Tanzimat Fermanı o dönem 16 yaşındaki oğlu Abdülmecid’in tahta çıkmasından hemen sonra ilan edildi.
Nazmiye GÜLBAŞ
